Το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση στήριξε για μία ακόμη χρονιά τις ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στο Ιερό του Απόλλωνα στη θέση Μάντρα Δεσποτικού, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και Ιούλιο του 2020 υπό τη διεύθυνση του Γιάννου Κουράγιου, με τη συνεργασία των αρχαιολόγων Ίλιας Νταϊφά και Αλεξάνδρας Αλεξανδρίδου και τη συμμετοχή φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Το αναστηλωτικό πρόγραμμα στο Δεσποτικό αποτελεί πλέον το μεγαλύτερο στις Κυκλάδες και ένα από τα σημαντικότερα αναστηλωτικά έργα στην Ελλάδα, ενώ οι έως σήμερα ανασκαφές έχουν φέρει στο φως το μεγαλύτερο αρχαϊκό ιερό των Κυκλάδων μετά από αυτό της Δήλου, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Απόλλωνα (6ος αι. π.Χ.).

Το μεγαλύτερο μέρος της ανασκαφικής περιόδου 2020 αφιερώθηκε στην έρευνα στη νησίδα Τσιμηντήρι, η οποία κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένη με το Δεσποτικό με ισθμό και αποτελούσε μέρος της εκτεταμένης λατρευτικής εγκατάστασης-δορυφόρου του Ιερού του Απόλλωνα. Τα αποτελέσματα των ανασκαφικών εργασιών είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, καθώς, στο πλαίσιο της έρευνας, αποκαλύφθηκαν τέσσερα κτίρια που καταλαμβάνουν τη νότια και ανατολική πλευρά του νησιού και εντοπίστηκαν πολλά θραύσματα αρχαϊκών πίθων με εγχάρακτη και εμπίεστη διακόσμηση, τα οποία χρονολογούνται από τον 7ο έως τον πρώιμο 5ο αιώνα π.Χ. Όλα τα κτίρια που ανακαλύφθηκαν έχουν πολύ μεγάλες διαστάσεις και ισχυρή κατασκευή, ενώ φαίνεται να σχετίζονται δομικά μεταξύ τους δημιουργώντας έναν πυκνό οικοδομικό ιστό στη νότια πλευρά της βραχονησίδας. Βάσει της έρευνας πιθανολογείται ότι τα κτίρια αυτά είχαν δημόσιο χαρακτήρα και σχετίζονταν με τη λειτουργία του λιμανιού.

Οι αναστηλωτικές εργασίες και οι εργασίες συντήρησης του αρχαϊκού ναού και του εστιατορίου του Ιερού του Απόλλωνα που ξεκίνησαν το 2020 υπό την επίβλεψη του μελετητή και αρχιτέκτονα Γουλιέλμου Ορεστίδη σημείωσαν σημαντική πρόοδο και βαίνουν προς την ολοκλήρωσή τους. Με την τοποθέτηση και προσαρμογή στον θριγκό του ναού πέντε αρχαίων τριγλύφων, δύο αρχαίων και δύο νέων μετοπών, το μνημείο έχει πλέον ανακτήσει σημαντικό μέρος από το αρχικό ύψος και μέγεθός του, δεσπόζει στον χώρο και είναι ορατό ακόμα κι από την απέναντι ακτή της Αντιπάρου.

• Από την έναρξη της συστηματικής ανασκαφής το 2001 έως σήμερα, έχουν αποκαλυφθεί 22 κτίρια.

«Ο θεσμός της χορηγίας ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και ήταν ιδιαίτερα αποδεκτός και αρεστός από όλους. Είναι μεγάλη τύχη και τιμή για την Ανασκαφή του Δεσποτικού να έχει ευγενείς και σημαντικούς υποστηρικτές, ένας εξ’ αυτών το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, του οποίου η στήριξη παραμένει αμείωτη εδώ και πολλά χρόνια. Με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος συνεχίστηκε η ανασκαφή με την αποκάλυψη άλλων 4 κτιρίων στο Τσιμηντήρι και μιας μεγάλης δεξαμενής αρχαϊκών χρόνων στο Δεσποτικό. Επίσης, στην αναστήλωση του 2020 σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος, καθώς ολοκληρώθηκε η πρόσοψη του ναού αλλά και του τελετουργικού εστιατορίου. Πλέον, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν σε ένα υποδειγματικά αναστηλωμένο μνημείο, σε ένα ακατοίκητο νησί μοναδικού φυσικού κάλλους, όπου φύση και ιστορία διατηρήθηκαν ανά τους αιώνες.»

Γιάννος Κουράγιος

Αρχαιολόγος, Διευθυντής της Ανασκαφής στο Δεσποτικό